ستون فقرات کمر یکی از اجزای بسیار مهم و تکیه‌گاه اصلی بدن است. هرگونه آسیب دیدگی به این ساختار میتواند منجر به ناتوانی در تحرک، اختلال در دفع ادرار و مدفوع، اختلالات جنسی و گوارشی گردد. از همین رو در صورت آسیب دیدگی باید در اسرع وقت تحت درمان قرارگیرد.
برای آشنایی با ستون مهره‌های کمر استخوان‌های مهره‌ای، دیسک‌های بین مهره‌ای، اعصاب، عضلات، رباط‌ها و رگ‌های خونی تشکیل می‌شود. نخاع نیز از داخل ستون فقرات کمر عبور کرده و در انتهای آن به پایان می‌رسد. ستون مهره‌های کمر بیشترین نقش را در تحمل وزن بدن ایفا میکند.
همانطور که گفتیم، ستون مهره‌های کمر از اجزای مختلفی تشکیل شده و به دلیل چرخش، خمش و تحمل وزن مداوم بدن، در معرض آسیبهای زیادی قرار دارد.
بیشترین فشار و آسیب هم مربوط به دو مهره انتهایی کمر است. اگر فعالیت فیزیکی زیادی دارید و آنها را بدون آمادگی لازم انجام میدهید، هر کمر دردی در شما میتواند نشاندهنده آسیب‌دیدگی آناتومیستون مهره‌های کمر باشد.
این دردها را جدی بگیرید و در اسرع وقت به یک متخصص ارتوپد باتجربه در یک مرکز درمانی معتبر مراجعه کنید. در ادامه نیز با ما همراه باشید تا شما را بیشتر با ستون مهره‌های کمر و مسائل پیرامون آن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله می خوانید :
برای مشاوره رایگان آنلاین با متخصص در اینستاگرام با ما همراه باشید. 
تماس جهت مشاوره رايگان و اخذ نوبت تلفنی آشنایی با ستون فقرات کمر
همانطور که در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم ستون فقرات کمر از اجزای بسیار گسترده‌ای تشکیل شده و ساختار پیچیده‌ای دارد.
به علاوه به دلیل عبور طناب نخاعی از داخل آن حساسیت بالایی دارد. درحالی‌که ستون مهره‌های کمر بسیار محکم و انعطاف‌پذیر است، اما تحت فشار بالایی قرار دارد که ممکن است مشکلات مختلفی ایجاد کند و منجر به درد شود.
عمل ستون فقرات
عمل‌های متفاوتی برای ستون مهرهها ممکن است انجام شود که شامل دیسککتومی یا میکرودیسککتومی، لامینکتومی، لامینوتومی، فورامینوتومی، تعویض دیسک ، جوش دادن مهرهها برای بیمارانی که درد زیادی دارند اما دلیل آن مشخص نیست عمل برای این افراد پند داده نمی شود
ستون فقرات کمر چه نقشی در بدن دارد؟
ستون مهره‌های کمر نقش‌های زیادی را در بدن ایفا میکند. مهمترین وظایف آن عبارت‌اند از:
-
از قسمت بالاتنه حمایت کرده و آن را ثابت نگه می‌دارد.
ساختار مهره‌های ستون فقرات کمر که در ناحیه کمر هستند بزرگ‌ترین مهرهها می‌باشند که همراه با عضلات و رباط‌ها، به تحمل وزن بالاتنه، از جمله سر و گردن کمک میکنند.
همچنین ستون مهره‌های کمر بارهای وارد شده مانند وزن را از قسمت بالاتنه به پاها انتقال می‌دهد.
-
به انجام حرکات بدن کمک میکند.
اینکه شما به‌راحتی می‌توانید خم شوید یا بچرخید و حرکت‌های مختلف را انجام دهید همگی به دلیل ساختار ستون مهره‌های کمر است. در واقع ستون مهرهها تسهیل‌کننده اصلی حرکت‌های بدن در جهات مختلف، از جمله جلو و عقب، پهلو به‌پهلو و حرکات پیچشی است.
-
از نخاع محافظت میکند.
مهره‌های کمر فوقانی از نخاع در هنگام قوس مهرهها محافظت میکند.
-
حرکات پا را کنترل میکند.
اعصاب نخاع کمری که از نخاع و عصب‌های اسبی منشعب میشوند، حرکات و احساس پاها را کنترل میکنند.
آناتومی ستون فقرات کمر
آناتومی طبیعی و همچنین مشکلات احتمالی در ستون فقرات کمر با تمرکز بر یک قسمت کوچک آن بهتر درک میشوند. در یک نگاه جزئی‌تر بین هر دو مهره از ستون مهره‌های کمر که به‌صورت عمودی روی هم قرار دارند یک دیسک قرار گرفته است.
این دیسک بین مهره‌ای دارای هسته ژلاتینی نرم میباشد و توسط یک پوشش فیبر سخت محاصره شده است، در بین مهرهها قرار دارد.
دیسک مانند یک کمک‌فنر در بین مهره‌های ستون فقرات کمر عمل میکند و باعث انعطاف‌پذیری و محافظت از ستون مهرهها در برابر حرکات ناخوشایند می‌شود.
دو مفصل وجهی نیز که به حرکات خمشی و پیچشی کمر کمک میکنند، در پایین کمر قرار دارند. از طرفی اعصاب نخاعی هم از سوراخ‌های کوچک بین مهره‌های متوالی و از لگن و پشت ساق پا عبور خواهند کرد.
ساختارهای یک بخش حرکتی توسط شبکه‌ای از رباط‌ها، عضلات و تاندون‌ها به هم متصل میشوند. ستون فقرات کمر به ستون مهرهها توراسیک در بالا در محل اتصالی به نام توراکولومبار و ستون مهرهها خاجی در پایین کمر متصل می‌شود.
ستون مهره‌های کمر حاوی 5 مهره است که در علم پزشکی از L1 تا L5 آنها را نامگذاری کردهاند و هر چه به سمت پایین کمر می‌رویم، این مهرهها بزرگ‌تر میشوند. مهرهها از طریق مفاصل در پشت متصل می‌گردند تا حرکات خمشی و پیچشی ستون مهرهها را امکان‌پذیر کنند.
ساختار مهره‌های ستون فقرات کمر
مهره‌های ستون فقرات کمر از نظر ساختار تقریباً مشابه هستند ولی تفاوت‌هایی هم دارند. بخش‌های مهم و تفاوت‌های آنها را در ادامه شرح خواهیم داد:
-
بدنه مهرهها
ساختار اصلی تحملکننده ستون مهره‌های کمر، مهره‌ای است که در قسمت جلو قرار می‌گیرد. مهره‌های L1 و L2 در مقایسه با مهره‌های پشت دارای ارتفاع کمتری هستند و L3 در جلو و عقب دارای ارتفاع یکسانی است.
L4 و L5 نیز در مقایسه با پشت دارای قدی بلندتر هستند. استخوان مهره در برابر خم شدن یا کمانش مقاوم است و حاوی حفره‌هایی است که اجازه می‌دهد رگ‌های خونی برای تغذیه به درون بدنه مهرهها وارد شوند.
-
پدیکل مهره‌ای
پدیکل یک قسمت کوتاه از استخوان ضخیم و گرد است که بدنه مهرهها را به قوس مهره‌ای در پشت متصل میکند. پدیکل ها همچنین به انتقال بار از بدنه مهره به قوس مهرهها کمک میکنند.
-
قوس مهره‌ای
پشت مهره شامل یک قوس مهره‌ای استخوانی با یک فضای باز است. قوس مهره‌ای نیز دارای اجزای مختلفی میباشد. همه این اجزا به بدن کمک میکند تا به‌راحتی بتواند حرکات چرخشی و پیچشی را انجام دهد.
-
روزن مهره‌ای
فضای توخالی داخل قوس مهره، سوراخ مهره‌ای است. وقتی مهرهها روی هم قرار می‌گیرند، این فضا کانال نخاعی را تشکیل می‌دهد. درواقع این روزن‌ها مجاری را برای ریشه‌های عصب نخاعی فراهم میکنند زیرا از نخاع یا استخوان نخاع منشعب شده و از ستون مهره خارج میشوند. سایر اعصاب، عروق لنفاوی و سرخرگ‌ها نیز از این روزنه‌ها عبور میکنند.
دردهای احتمالی در ستون مهره‌های کمر
با توجه به اجزای بسیار متفاوت و گسترده‌ای که در ناحیه کمر وجود دارد ممکن است دردها و آسیبهای متفاوتی در این ناحیه اتفاق بیفتند برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از:
-
سندرم Cauda Equina
cauda equina از رشته‌های عصبی منشعب شده از نخاع تشکیل می‌شود. فشرده‌سازی عضله cauda cauna به دلایلی مانند پارگی دیسک، ممکن است باعث درد شدید و بی‌حسی در هر دو پا شود.
-
سندرم Conus medullaris
تحت فشار قرار گرفتن مهره‌های L1 و L2 باعث سندرم مخروطی می‌شود. این سندرم با علائم و نشانه‌های زیر مشخص خواهد شد:
-
درد شدید و ناگهانی در ناحیه کمر
-
حالت بی‌حسی در اطراف ناحیه مقعد
-
ضعفی که به شکل متقارن در هر دو پا اتفاق می‌افتد
-
شروع ناگهانی اختلال در عملکرد مثانه و روده‌ها
شایع‌ترین علل سندرم مخروطی شامل شکستگی ستون فقرات کمر، فتق دیسک، تومورها، ضربه و وجود چرک در فضای اپیدورال به دلیل عفونت (آبسه اپیدورال) است. توجه داشته باشید که سندرم Conus medullaris یک اورژانس پزشکی است و برای حفظ عملکرد پا به درمان فوری نیاز دارد.
-
سندرم بند
انتهای غیرطبیعی ستون مهرهها میتواند ثبات آن را تغییر داده و از حرکت طبیعی رشته‌های اعصاب در کانال نخاعی جلوگیری کند. به این وضعیت سندرم بند گفته می‌شود که خصوصاً در هنگام اعمالی مانند خم شدن نخاع (خم شدن به جلو) باعث کشیدگی غیرطبیعی نخاع می‌شود.
-
عفونت‌های دستگاه ادراری
کمردرد که هنگام خم شدن ستون مهرهها به جلو افزایش می‌یابد و هنگام خم شدن به عقب، تسکین می‌یابد معمولاً به دلیل عفونت‌های دستگاه ادراری است که با مراجعه به پزشک و مصرف آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود.
-
دیسک کمر
دیسک‌ها مانند بالشتک‌هایی نرم باعث تسهیل حرکت مهره‌های ستون فقرات کمر بر روی یکدیگر میشوند. اما به مرور با افزایش سن مواد ژل مانند داخل آنها خشک شده و یا در اثر حوادثی مانند ضربه یا فعالیت بیشازحد ممکن است این ماده به سمت بیرون دیسک نشت کند و دردهای دیسک کمر را ایجاد نماید.
روش‌های زیادی برای کنترل این دردها وجود دارد و هرچه زودتر تشخیص داده شوند بهتر قابل کنترل و درمان هستند.
-
سندرم Cauda equina
فشرده‌سازی نواحی مركزی عصب‌های اسبی در داخل ستون فقرات كمر میتواند علائم جدی در قسمت پایین بدن ایجاد كند. این بیماری سندرم cauda equina نام دارد و با علائم و نشانه‌های زیر ظاهر می‌شود:
-
بی‌حسی ران‌های داخلی
-
احتباس ادرار
-
بیاختیاری ادرار و مدفوع
-
کمردرد شدید
-
احساس تیرکشیدگی در کمر و درد سوزشی مانند سیاتیک در پاها
-
سوزنسوزن شدن ساق پا
سندرم Cauda equina معمولاً در فتق دیسک و فشرده شدن عصب‌های مجاور ایجاد می‌شود. این فشرده‌سازی همچنین ممکن است به دلیل تومور، کیست، تنگی (تنگی غیرطبیعی کانال نخاع) یا ضربه ایجاد شود.
سندرم Cauda equina یک فوریت پزشکی است و درمان فوری برای جلوگیری از فلج و حفظ عملکرد پا بسیار مهم است.
مهمترین دلیلی که فتق دیسک یا دیگر آسیبهای ستون فقرات کمر رخ میدهند، چرخش، خمش و وارد شدن فشار بیشازحد به کمر بدون آمادگی و توانایی لازم است. علاوهبر این بالا رفتن سن هم ریسک انواع آسیبها را بیشتر میکند.
عمل ستون فقرات و نخاع
برای برخی از افراد درمانی به جز عمل ستون فقرات و نخاع وجود ندارد و برای زمانی است که بیماری به قدری پشرفت داشته که به جز عمل راهی باقی نمی‌ماند عمل‌هایی مثل لامینوتومی و فورامینوتومی، لامینکتومی، دیسککتومی ، فیوژن ستون فقرات که این عمل‌ها عموماً 2 الی 3 ساعت طول می‌کشد تا تمام شود.
اهمیت مراجعه به پزشک برای آسیبهای ستون فقرات کمر
همانطور که ملاحظه کردید ساختار ستون مهره‌های کمر بسیار پیچیده است و آسیب در همه آنها ممکن است تنها یک علامت داشته باشد و آن هم درد است.
بنابراین شما نمی‌توانید بگویید دردی که در ناحیه کمر شما ایجاد شده و بیش از چند روز است که ادامه دارد و یا بدتر می‌شود دقیقاً به چه دلیلی رخ داده و چطور درمان می‌شود.
همچنین نمی‌توانید دائماً از مسکن‌ها استفاده کنید. زیرا مسکن‌ها تنها علائم درد را کاهش میدهند و علت درد را درمان نمی‌کنند. از طرفی مصرف طولانی‌مدت و زیاد آنها میتواند عوارض جانبی زیادی داشته باشد.
بنابراین درد و یا علائمی مانند بی‌حسی در کمر، دست‌ها و پاها همگی می‌توانند نشانه‌ای از یک آسیب جدی در ستون مهره‌های کمر باشند که تنها باید توسط یک متخصص ارتوپد باتجربه یا یک متخصص ستون فقرات به‌طور کامل بررسی شده و تشخیص نهایی برای شروع درمان داده شود.
هرچه سریع‌تر این بیماری‌ها تشخیص داده شوند نیاز به عمل ستون فقرات و نخاع و احتمال بروز عوارض خطرناکی مانند فلج اندام بدن کمتر می‌شود.
پزشکان عمل ستون فقرات را آخرین گزینه درمانی میدانند، اما پیش از آن سعی میکنند با راههایی از جمله تجویز دارو، تزریق اوزون و کورتون، فیزیوتراپی و ورزش، درد و التهاب کمر را بهبود ببخشند.
ورزشهایی که پزشکان به عنوان ورزش ستون فقرات کمر به شما توصیه میکنند، ورزشهای پایداری مرکزی نام دارند که سبب تقویت عضلات شکم و کمر میشوند. برای درمان درد کمر، تقویت عضلات شکم به اندازه عضلات کمر اهمیت دارد.
ورزش ستون فقرات کمر
بسیاری از مردم تحرک بسزایی ندارند اما با ورزش متداوم میتواند عضلات را تقویت کند تا از مشکلاتی مثل فتق دیسک و سیاتیک جلوگیری شود. در ادامه ضروری است در خصوص ورزش ستون فقرات کمر حتما با پزشک متخصص مشورت نمایید.
سخن آخر
ستون مهره‌های کمر یکی از اجزای بسیار مهم و حساس در بدن است که روزانه بسیاری از فعالیت‌های خود را به کمک آن انجام می‌دهیم.
بنابراین به شدت آسیب‌پذیر است. بسیاری از این آسیبها به دلیل وجود سبک نادرست زندگی مانند خوردن غذاهای چاق کننده، عدم تحرک کافی، عدم انجام حرکات ورزشی و … است که می‌توانید با مشورت پزشک به‌راحتی آنها را برطرف کنید.
مراجعه به‌موقع به پزشک نیز میتواند شما را زودتر از آسیبهای ایجاد شده در ستون فقرات کمر آگاه کند و به شما کمک میکند تا درمان بهتری داشته و از عوارض جانبی بعدی مصون بمانید و ضرورت عمل ستون فقرات را تاحد زیادی کاهش می‌دهد.
