درد زانو و سیاتیک

درد زانو و سیاتیک؛ ارجاع درد از ناحیه کمر به دلیل تحت فشارقرارگیری اعصاب انشعاب یافته به زانو

 

درد زانو و سیاتیک دو حالت متمایز هستند که می‌توانند باعث ناراحتی قابل توجهی شوند و بر فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارند. درد زانو معمولاً از شرایطی مانند استئوآرتریت، آسیب‌ها یا استفاده بیش از حد بروز می‌کند، در حالی که سیاتیک به دردی گفته می‌شود که در امتداد عصب سیاتیک به دلیل فشرده‌سازی یا تحریک عصب منتشر می‌شود. درک علل، علائم و گزینه‌های درمانی مناسب برای درد زانو و سیاتیک برای مدیریت موثر و بهبود کیفیت زندگی بسیار مهم است.

سیاتیک زانو چیست؟

در پاسخ به این پرسش که سیاتیک زانو چیست باید بگوییم سیاتیک زانو یک اصطلاح یا بیماری شناخته شده پزشکی از دید یک دکتر برای رگ سیاتیک نیست و احتمالاً به علائم سیاتیک اشاره دارد که تا زانو گسترش می‌یابد و باعث درد، بی‌حسی، گزگز یا ضعف در آن ناحیه می‌شود.
در حالی که شایع‌ترین الگوی سیاتیک شامل دردی تیرکشنده از ناحیه کمر به داخل باسن و پایین ساق پا است، درد گاهی می‌تواند تا زیر زانو کشیده شود و به پا یا انگشتان پا برسد. این درد به عنوان درد “تابشی” یا “ارجاعی” شناخته می‌شود.

به عبارتی گسترش علائم سیاتیک تا زانو به معنی منشاء مشکل در خود مفصل زانو نیست. بلکه نشان‌دهنده فشرده‌سازی یا تحریک عصب سیاتیک بر رشته‌های عصبی انشعاب یافته به زانو و تحت تأثیر قرارگیری
آن است.

علل درد زانو و سیاتیک به صورت همزمان

تجربه همزمان درد زانو و سیاتیک را می‌توان به شرایط خاصی نسبت داد که هر دو ناحیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه به چند دلیل احتمالی این نوع دردها اشاره می‌کنیم:

⦁ فتق یا بیرونی زدگی دیسک کمر: هنگامی که دیسک در قسمت تحتانی کمر دچار فتق یا بیرون‌زدگی می‌شود، می‌تواند ریشه‌های عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و باعث بروز سیاتیک شود. علاوه بر این، فتق دیسک می‌تواند اعصاب انشعاب یافته تا مجاورت زانو را تحریک کند و در نتیجه باعث درد زانو شود.

⦁ تنگی کانال نخاعی کمری: چنین وضعیتی شامل باریک سازی کانال نخاعی در ناحیه کمر می‌شود که می‌تواند به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار وارد کرده و منجر به سیاتیک شود. فضای کم کانال نخاعی همچنین می‌تواند بر روی عصب زانو تأثیر گذاشته و باعث درد زانو شود.

⦁ بیماری مفصل دژنراتیو یا تحلیل‌رونده: به علاوه چنین بیماری به عنوان آرتروز یا استئوآرتریت شناخته می‌شود، این بیماری به طور همزمان مفصل زانو و کمر را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. استئوآرتریت در زانو باعث زانودرد می‌شود، در حالی که تغییرات تحلیل‌رونده در ستون فقرات کمر می‌تواند منجر به تنگی نخاع و سیاتیک گردد به بیانی دیگر می‌توانیم بگوییم آرتروز عامل درد زانو و سیاتیک است.

⦁ سندرم پیریفورمیس: عضله پیریفورمیس در ناحیه باسن و در مجاورت عصب سیاتیک قرار دارد. در برخی موارد، عضله پیریفورمیس سفت یا دچار اسپاسم می‌شود و عصب سیاتیک را فشرده کرده و باعث سیاتیک می‌شود. تحریک عصبی ناشی از آن ممکن است به درد زانو نیز اشاره کند.

⦁ اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک: مفاصل ساکروایلیاک (SI) نقطه اتصال ستون فقرات به لگن هستند. اختلال عملکرد یا التهاب این مفاصل می‌تواند باعث دردی شود که به باسن، ران‌ها و زانوها سرایت می‌کند و می‌تواند با زانو درد و علائمی شبیه سیاتیک همراه باشد.

⦁ گرفتگی عصب در بخش تحتانی کمر: شرایط مختلفی مانند بیرون‌زدگی دیسک ستون فقرات، خارهای استخوانی یا انحراف ستون فقرات می‌تواند منجر به گیر افتادن عصب در ناحیه کمر شود. این گیرافتادگی قادر است هم بر عصب سیاتیک و هم بر اعصاب منشعب شده به زانو تاثیر منفی بگذارد و در نتیجه همزمان موجب بروز مشکل عصب سیاتیک و درد زانو شود.

مهم است که برای تعیین علت خاص سیاتیک و زانو درد با یک متخصص باتجربه مشورت کنید. آنها قادر خواهند بود علائم شما را ارزیابی کنند، معاینه فیزیکی انجام دهند و آزمایش‌های مناسب مانند مطالعات تصویربرداری را برای ارائه تشخیص دقیق و ایجاد یک برنامه درمانی مناسب توصیه نمایند.

نشانه‌ها و علائم زانو درد و سیاتیک همزمان

در صورت تجربه همزمان درد زانو و سیاتیک، علائم این درد بسته به علت زمینه‌ای آن احتمالاً متفاوت باشد. در ادامه برخی از علائم رایجی که ممکن است در صورت تجربه چنین دردی در فرد بروز کند، شامل موارد ذیل است:

⦁ زانو درد: درد زانوی ناشی از سیاتیک به عنوان یکی از علائم احتمالاً از نوع ارجاعی باشد. این درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و احتمالاً به صورت درد، تیرکشنده یا ضربان دار توصیف شود.

ممکن است درد زانو و سیاتیک یا در ناحیه خاصی از زانو حس شود یا در سراسر مفصل زانو منتشر شود. درد احتمالاً با حرکت، انجام فعالیت‌های تحمیل کننده وزن بدن به زانو، یا نشستن یا ایستادن طولانی مدت تشدید شود.

⦁ درد سیاتیک: درد سیاتیک معمولاً از قسمت تحتانی کمر و از داخل باسن به بخش تحتانی پشت ساق پا منتشر می‌شود. این درد ممکن است تا زیر زانو امتداد یابد و گاهی به پا یا انگشتان پا برسد. چنین دردی ممکن است به صورت تیرکشنده، ناراحت‌کننده یا شوک‌آور توصیف شود. سرفه، عطسه، یا نشستن یا ایستادن طولانی مدت می‌تواند درد را تشدید کند.

⦁ بی‌حسی و سوزن سوزن شدن: همراه با درد زانو و سیاتیک، فرد احتمالاً بی‌حسی، گزگز، یا احساس سوزن سوزن شدن در زانو، ساق پا، پا یا انگشتان پا را تجربه کند. این احساسات که اصطلاحاً پارستزی نامیده میشوند به دلیل فشردگی یا تحریک عصب بروز می‌کند.

⦁ ضعف: در صورت همزمانی سیاتیک و زانو درد، بروز ضعف در عضلات زانو یا ساق پا امری بدیهی است. ممکن است بیمار در راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا انجام فعالیت‌هایی که نیاز به قدرت پا دارند، مشکل داشته باشد.

⦁ تغییرات در رفلکس‌ها یا حرکات غیرارادی: در برخی موارد، ممکن است رفلکس‌های تغییر یافته، مانند کاهش یا بزرگ شدن رفلکس‌های حرکتی زانو، به دلیل درگیری ریشه‌های عصبی یا فشرده شدن اعصاب بوجود بیاید.

⦁ محدودیت در دامنه حرکتی: سیاتیک و زانو درد می‌تواند دامنه حرکتی بیمار را به میزان قابل توجهی محدود کند. احتمالاً سفتی عضلات را تجربه کند یا خم کردن یا صاف کردن کامل زانو در بیمار چالش برانگیز شود.

⦁ عوامل تشدیدکننده: برخی از حرکات یا فعالیت‌ها احتمالاً هم درد زانو و هم درد سیاتیک را تشدید کنند، این موارد شامل نشستن طولانی مدت، ایستادن، راه رفتن در مسافت‌های طولانی، یا انجام تمرینات ورزشی سنگین و پربرخورد است.

توجه به این نکته مهم است که این علائم عمومی هستند و احتمالاً برای هر فردی صدق نکنند. ترکیب خاص و شدت علائم به احتمال زیاد، بسته به علل زمینه‌ای و شرایط فردی هر شخص متغیر است. مشاوره با یک متخصص برای تشخیص دقیق و اتخاذ درمان مناسب برای شرایط خاص هر بیمار بسیار مهم است.

ارتباط میان درد زانو و سیاتیک

سیاتیک زانو اصطلاحی است که برای درد تیر کشنده پاها در مسیر عصب سیاتیک به کار می‌رود. این عصب بزرگترین عصب بدن است که از پنج ریشه عصبی قسمت پایینی نخاع منشاً گرفته و در بالای زانو به چند شاخه تقسیم می‌شود. ریشه‌های عصب سیاتیک با دررفتگی دیسک و سایر اختلالات کمر تحریک می‌شوند.

التهاب و درد عصب سیاتیک، دردی است که از پایین کمر آغاز شده و با حرکت به پایین، معمولا یکی از پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، این آسیب بسیار شایع است و علت آن به طور ساده وارد آمدن فشار به این عصب است.

عللی که عامل فشار روی عصب است از افتادگی یا پرولاپس (Prolapse) دیسک کمر، کشیدگی ماهیچه و یا عارضه ماهیچه گلابی شکل، تا موارد بعیدی مانند وجود تومور، رشد غیرطبیعی استخوان انواع عفونت‌ها متغیر خواهد بود.

بسته به اینکه گرفتگی در کدام قسمت از عصب سیاتیک زانو رخ داده، می‌توان محل دردناک بدن را در نتیجه این گرفتگی شناسایی نمود. درد ممکن است به زانو و یا پشت ساق و مچ پاها سرایت نماید. سرایت درد را از دو مهره پایینی کمر در ابتدای ستون مهره‌ها شروع می‌شود.

حال آنکه درد زانو می‌تواند در پی موارد متعددی از جمله کشیدگی ماهیچه‌ها، ساییدگی مفاصل و پارگی مینیسک، آرتروز، شکستگی استخوان یا آسیب کشکک زانو یا برخی عوامل دیگر مثل تاندونیت بروز کند.

در خصوص ارتباط درد زانو و سیاتیک باید به این مسئله اشاره کنیم که بین این دو ارتباط خاصی وجود ندارد. با این حال در صورت ابتلای فرد به سیاتیک احتمال آن وجود دارد که بیمار به خاطر درد وزن خود را روی پای سالم بیاندازد و همین مسئله عامل زانو درد شود.

فیزیولوژی درد زانو و سیاتیک

اغلب اعصاب بدن چون عصب سیاتیک جزو اعصاب مرکب هستند. این اعصاب شامل هر دو نوع فیبرهای حسی و حرکتی می‌شوند و به همین دلیل آسیب و یا تحریک این اعصاب، هم موجب بروز علائم حرکتی TMS خواهد شد و هم علائم حسی را بوجود خواهد آورد.

در سیاتیک علائم و نشانه‌های بیماری در هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت خواهد بود. در برخی ممکن است تنها علائم حسی از جمله درد، سوزش، کرختی، فشار دیده شود و در برخی موارد نادر نیز تنها علائم حرکتی مثل احساس بی حسی و یا بی حسی کامل وجود دارند. با این حال در اغلب موارد علائم حسی و حرکتی، هر دو در بیمار دیده می‌شوند.

اگر در طول این مسیر نقطه‌ای از عصب تحریک شده و یا آسیب دیده باشد، درد در همان بخش از بدن حس می‌شود. بطور مثال اگر عصب سیاتیک دچار فقر اکسیژن باشد چون این عصب از ماهیچه کفل و پا می‌گذرد ممکن است بیمار درد را در هر ناحیه‌ای از پا که عصب سیاتیک به آن می‌رسد، حس کند.
زیرا این عصب تقریبا در تمام طول پا (هر دو پا) جریان دارد و به همین دلیل درد سیاتیک به شکل‌های بسیار متنوعی حس می‌شود. در برخی، درد سیاتیک به معنای درد در سرتاسر پشت پا است.

در برخی دیگر درد در پایین و پهلوی پاها حس می‌شود. گاهی درد ممکن است تنها قسمتی از پا را درگیر سازد ( ران، ساق پا، جلو یا عقب، بالا یا پایین پا ) گاهی درد در کنار ران حس می‌شود اما ناگهان به طرف پایین پا می‌رود. در برخی موارد در جایی از پا یا زانو درد عصبی حس می‌شود، بدون اینکه درد در نواحی دیگری وجود داشته باشد.

به بیانی ساده‌تر باید بگوییم درد زانو و سیاتیک، این بیماری به خودی خود باعث زانو درد نمی‌شود، زیرا در درجه اول کمر، باسن و پاها را درگیر می‌کند. با این حال، در برخی موارد، درد ناشی از سیاتیک را می‌توان در زانو احساس کرد یا باعث حس زانو درد در فرد شد.

این نوع درد به عنوان درد ارجاعی شناخته می‌شود. هنگامی که عصب سیاتیک فشرده یا تحریک می‌شود، می تواند احساس درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی را ایجاد کند که به سمت پایین پا حرکت می‌کند و به ناحیه زانو می‌رسد.
علاوه بر این، شرایط خاصی که باعث سیاتیک می شوند، مانند تنگی کانال نخاعی یا فتق دیسک نیز می‌توانند به طور غیرمستقیم منجر به درد زانو شوند.

به عنوان مثال، اگر فتق دیسک در قسمت تحتانی کمر به یک ریشه عصبی فشار وارد کند، می‌تواند باعث درد سیاتیک و درد شدید زانو شود.

نحوه تشخیص درد زانو و سیاتیک

تشخیص عصب سیاتیک و درد زانو به طور همزمان یک ارزیابی جامع را می‌طلبد که هر دو شرایط را در نظر بگیرد. در ادامه به مرور کلی از روند تشخیص این بیماری اشاره خواهیم کرد:

⦁ سابقه پزشکی: پزشک متخصص سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و به درد زانو و علائم سیاتیک توجه می‌کند. متخصص در مورد محل، مدت، شدت و عواملی که درد بیمار را بدتر یا بهتر می‌کند، سؤال خواهند کرد.
پزشکان همچنین در مورد هر گونه آسیب قبلی، شرایط پزشکی یا فعالیت‌هایی که احتمال دارد موجب درد زانو و سیاتیک شوند، سوالاتی از بیمار خواهد پرسید.

⦁ معاینه فیزیکی: انجام یک معاینه فیزیکی کامل با تمرکز روی هر دو ناحیه زانو و کمر انجام خواهد شد. پزشک با ارزیابی مفصل زانو، به دنبال علائم التهاب، بی‌ثباتی، تورم، حساسیت به لمس و محدودیت‌های دامنه حرکتی در بیمار خواهد بود.
به علاوه قسمت متخصص با ارزیابی پایین کمر، عدم وجود انحراف در ستون فقرات، اسپاسم‌های عضلانی و علائم ناشی از فشرده‌سازی یا تحریک عصب را بررسی می‌کند.

⦁ معاینه عصبی: از آنجایی که سیاتیک به فشردگی عصب منتهی می‌شود، پزشک با انجام معاینه عصبی به ارزیابی عملکرد و حس در اندام تحتانی بیمار می‌پردازد. متخصص فوق قدرت عضلانی و واکنش‌پذیری بیمار را آزمایش می‌کند و هرگونه تغییر یا ناهنجاری حسی را مورد بررسی قرار می‌دهند.

⦁ تصویربرداری: پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری از جمله اشعه ایکس، ام آر ای و غیره را برای ارزیابی عصب سیاتیک و درد زانو درخواست کند.

⦁ آزمایش‌های اضافی: بسته به یافته‌ها و علل مشکوک، ممکن است انجام آزمایش‌های اضافی از جمله سی‌تی اسکن، الکترومیوگرافی یا مطالعات هدایت عصبی برای ارزیابی بیشتر عملکرد عصب، فعالیت ماهیچه‌ای یا شناسایی مکان‌های تحت فشار عصبی تجویز شوند.

نحوه درمان همزمان درد زانو و سیاتیک

درمان زانو درد و سیاتیک به طور همزمان نیازمند رسیدگی به علل زمینه‌ای هر دوی این مشکلات است. در ادامه به چند روش درمانی اشاره شده است:

⦁ داروها: مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌توانند به کاهش درد و التهاب مرتبط با زانو درد و سیاتیک کمک کنند. پزشک بسته به علائم خاص و علل زمینه‌ای، ممکن است داروهایی مثل شل‌کننده‌های عضلانی یا داروهای درد عصبی را نیز تجویز کند.

⦁ فیزیوتراپی: دریافت یک برنامه ورزشی سفارشی برای تقویت عضلات حمایت کننده از مفصل زانو و بهبود انعطاف‌پذیری و ثبات ستون فقرات و همچنین ارائه تمرینات کششی و تقویتی خاص برای تسکین علائم سیاتیک و ارتقای وضعیت بدنی راهکار مناسبی است.

⦁ اعمال گرما و سرما: اعمال گرما یا سرما در نواحی آسیب دیده می‌تواند موجب کاهش درد و التهاب بیمار شود. استفاده از گرما مانند گذاشتن کمپرس گرم یا پد حرارتی می‌تواند عضلات را شل کرده و گردش خون را بهبود بخشد. اعمال سرما مانند استفاده از کمپرس یخ می‌تواند به کاهش تورم و بی‌حس کردن ناحیه کمک کند.

⦁ تزریق استروئید اپیدورال: در صورت تجربه درد سیاتیک شدید یا مداوم پزشک ممکن است تزریق استروئید اپیدورال را توصیه کند که شامل تزریق مستقیم کورتیکواستروئیدها به فضای اطراف ریشه‌های عصبی آسیب دیده برای کاهش التهاب و تسکین درد است.

⦁ وسایل کمکی: بسته به شدت زانو درد استفاده از وسایل کمکی مانند عصا، زانوبند یا واکر می‌تواند به کاهش فشار تحمل وزن روی مفصل زانو کمک کند و ثبات را در حین راه رفتن ایجاد کند.

⦁ اصلاح سبک زندگی: ایجاد تغییر در سبک زندگی می‌تواند به مدیریت درد زانو و سیاتیک کمک کند. حفظ وزن مناسب برای کاهش فشار از روی مفصل زانو، تمرین حفظ وضعیت بدنی خوب و اجتناب از نشستن یا ایستادن طولانی مدت می‌تواند مفید باشد.

⦁ درمان‌های جایگزین: برخی افراد از طریق درمان‌های جایگزین از جمله طب سوزنی، مراقبت‌های کایروپراکتیک یا ماساژ درمانی تسکین می‌یابند. این درمان‌ها احتمالاً به کاهش درد، بهبود عملکرد ماهیچه‌ها و ارتقای سلامت کلی فرد کمک کنند. با این حال، قبل از امتحان هر نوع درمان جایگزین، مشورت با یک پزشک متخصص در خصوص وضعیت بیمار ضروری است.

سخن پایانی

در نتیجه، درد زانو و سیاتیک شرایط رایجی هستند که می‌توانند به طور قابل توجهی بر سلامت و تحرک فرد تأثیر بگذارند. در حالی که درد زانو عمدتاً خود مفصل زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد، سیاتیک شامل فشرده‌شدن یا تحریک عصب سیاتیک است که در نتیجه درد در امتداد کمر، باسن و ساق پا منتشر می‌شود.

بروز همزمان زانو درد و سیاتیک ممکن است نشان دهنده درد ارجاعی از کمر به زانو باشد.

تشخیص مناسب توسط یک متخصص، با در نظر گرفتن هر دو شرایط، برای ایجاد یک برنامه درمانی موثر ضروری است. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل دارو، فیزیوتراپی، اصلاح شیوه زندگی و در برخی موارد مداخلاتی مانند تزریق یا جراحی باشد.

با مدیریت مناسب و مراقبت مناسب، افراد می‌توانند از درد زانو و سیاتیک رهایی یابند و به آنها این امکان را می‌دهد تا عملکرد خود را بازیابند و کیفیت کلی زندگی خود را بهبود بخشند.