پارگی دیسک کمر از جمله آسیب‌هایی است که باید جدی تلقی شوند و نیازمند اقدام فوری برای درمان است. عدم درمان به موقع پارگی دیسک می‌تواند عوارض ناگواری از جمله بی اختیاری ادرار و مدفوع، آسیب‌های دائمی و غیرقابل جبران رشته‌های عصبی و ناتوانی‌های حسی و حرکتی ماندگار را در پی داشته باشد.
ضروری است ترمیم پارگی دیسک کمر و درمان آن توسط پزشک متخصص ارتوپد و با بررسی میزان آسیب دیدگی و شرایط هر فرد به طور مجزا اتخاذ گردد.
مرکز فوق تخصصی ارتوپدی ما با در اختیار داشتن بهترین متخصصان ارتوپدی و تمرکز روی تشخیص صحیح علت درد، انتخاب رویکرد درمانی مناسب و درمان صحیح پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی درصدد بهبود وضعیت کلیه بیماران است.
آنچه در این مقاله می خوانید :
- منظور از پارگی دیسک کمر چیست و چرا ایجاد میشود؟
- آشنایی جزئی با ساختار ستون مهره‌های یک انسان بالغ
- پارگی دیسک کمر چه پیامدهایی به دنبال دارد؟
- علائم پارگی دیسک کمر چیست؟
- علل بروز پارگی دیسک کمر چیست؟
- تشخیص پارگی دیسک به چه نحوی قابل انجام است؟
- ترمیم پارگی دیسک کمر و درمان آن چگونه انجام میشود؟
- پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی
- و کلام آخر
برای مشاوره رایگان آنلاین با متخصص در اینستاگرام با ما همراه باشید. 
تماس جهت مشاوره رايگان و اخذ نوبت تلفنی منظور از پارگی دیسک کمر چیست و چرا ایجاد میشود؟
بیرون زدگی (فتق یا هرنی) یا پارگی دیسک کمر زمانی روی می‌دهد که هسته ژلاتینی دیسک از ناحیه ضعیفی در دیواره محکم پیرامون دیسک پاره شده و بیرون می‌زند. هنگامی که مواد دیسک پاره شده عصب نخاعی را تحت فشار قرار می‌دهد، ممکن است منجر به درد کمر، لگن ران یا ساق پا شود.
پارگی دیسک کمر و درمان آن معمولاً پزشک استراحت، داروهای ضد درد، سرما و گرما درمانی، ورزش را تجویز کرده و درصورت عدم پاسخگویی بیمار به درمان تزریق اپیدورال در ستون فقرات، تزریق اوزون و کورتون را برای بهبودی پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی تجویز خواهد کرد.
روند بهبودی اکثر افراد حدوداً 6 هفته به طول می‌انجامد و سپس قادر به از سرگیری فعالیت‌های خود هستند. در صورت ادامه یافتن علائم، احتمالاً جراحی توصیه شود.
آشنایی جزئی با ساختار ستون مهره‌های یک انسان بالغ
ستون فقرات هر فرد متشکل از 24 استخوان متحرک تحت عنوان مهره است. بخش ستون فقرات کمری متحمل بیشترین وزن بدن میشود. 5 مهره این ناحیه که شامل L1 تا L5 است توسط دیسک‌های بالشتکی از هم تفکیک شده‌اند و به عنوان ضربه گیر عمل کرده و مانع از سایش مهره‌ها روی یکدیگر می‌شوند.
بخش خارجی دیسک حلقه نام دارد و از نوارهای فیبری تشکیل شده است که بین بدنه هر مهره متصل میشود.
هر دیسک از یک مرکز شبه ژلاتین به نام هسته تشکیل شده است. در هر یک از سطوح دیسک، یک جفت عصب نخاعی از نخاع اشعاب یافته و به داخل بدن امتداد می‌یابد.
اعصاب نخاعی نقش یک “پیام رسان” را ایفا می‌کنند، بدین معنی که امکان رفت و آمد پیام‌ها (تکانه‌ها) بین مغز و بدن را فراهم کرده و حرکات و حس بدن را تحت کنترل دارند.
پارگی دیسک کمر چه پیامدهایی به دنبال دارد؟
در اثر پارگی دیسک کمر و بیرون زدگی مواد داخل دیسک، اعصاب نخاع تحریک شده و منجر به بروز درد میشود. درد حاصل از پارگی دسیک بواسطه التهاب عصب نخاعی و تورمی که عامل آن فشار وارده از سوی بیرون زدگی دیسک است، ایجاد میشود.
با گذشت زمان، رفته رفته هرنی دیسک برطرف شده و احتمال تسکین درد نسبی یا کامل فرد وجود دارد. در کل دردهای ایجاد شده ناشی از پارگی دیسک در کمر یا ساق پا طی 6 هفته بهبود می‌یابد.
احتمالاً برای توصیف پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی و یا فتق دیسک از اصطلاحات مختلفی استفاده شود. بیرون زدگی (پروتروژن) دیسک با ایجاد برآمدگی و فشار ناشی از آن روی اعصاب بروز می‌کند، هرچند در این شرایط حلقه دیسک سالم باقی می‌ماند.
فتق دیسک که در اثر پارگی یا لغزش دیسک روی می‌دهد زمانی است که حلقه دیسک ترک خورده یا پاره میشود و به مرکز پر از ژل اجازه فشار دهد. گاهی بیرون زدگی دیسک به قدری شدید است که جدا شدن قطعه روی می‌دهد، این بدین معناست که بخشی از دیسک به طور کامل جدا شده و در کانال نخاعی قرار می‌گیرد.
بیشتر پارگی دیسک‌ها در ستون فقرات کمری ایجاد می‌شوند، جایی که اعصاب نخاعی از بین مهره‌های کمری خارج می‌شوند و سپس دوباره به هم متصل می‌شوند و عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند که از پا عبور می‌کند.
علائم پارگی دیسک کمر چیست؟
علائم پارگی دیسکبسته به محل پارگی و واکنش فرد به درد متفاوت خواهد بود. اگر فتق دیسک کمر را تجربه می‌کنید، احتمالاً دردی (درد سیاتیکی) را حس می‌کنید که از ناحیه کمر به پایین یک یا هر دو پا و گاهی به مچ پاهای شما انتشار می‌یابد.
احتمالاً دردی مانند برق گرفتگی را حس کنید که چه در حالت ایستادن، راه رفتن یا نشستن شدید باشد. فعالیت‌هایی مانند خم شدن، بلند کردن، چرخیدن و نشستن ممکن است درد را تشدید کند. راحت‌ترین حالت احتمالاً به پشت دراز کشیدن با زانوهای خمیده خواهد بود چرا که این حالت فشار رو به پایین دیسک را کاهش می‌دهد.
گاهی این درد با بی حسی و سوزن سوزن شدن در پا یا مچ پای بیمار همراه است و احتمال دارد فرد دچار گرفتگی یا اسپاسم عضلانی در پشت یا ساق پا شود.
حتی ممکن است بیمار علاوه بر درد، دچار ضعف عضلانی پا یا از دست دادن رفلکس زانو یا مچ پا شود. در موارد شدید، ممکن است دچار افتادگی پا (حین راه رفتن) شوید یا کنترل روده یا مثانه خود را از دست بدهید.
در صورت ضعف شدید پا یا بروز هر گونه مشکل یا اختلال شدید در کنترل عملکرد مثانه یا روده، باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید.
علل بروز پارگی دیسک کمر چیست؟
به طور معمول، دیسک‌های لاستیکی به ستون فقرات این امکان را می‌دهند تا نیروها را حین پیچ خوردن، خم شدن یا بلند کردن اجسام روی ستون فقرات دفع کرده و جذب کنند.
با افزایش سن، دیسک‌ها شروع به فرسودگی کرده و دچار هرنی دیسک میشود. مواد ژلاتینی داخل دیسک به تدریج شروع به خشک شدن و سفتی کرده و بدین ترتیب لایه‌های دیواره فیبری دیسک به تدریج جدا شده و دچار ترک میشود.
در صورت فشار دیسک آسیب دیده روی اعصاب نخاعی مجاور احتمال التهاب آن وجود دارد. پارگی دیسک کمر و درمان آن به طور معمول بر ریشه‌های عصب سیاتیک خروجی از دیسک‌ها در دو سمت ستون فقرات تأثیر می‌گذارد. در حقیقت ریشه‌های عصبی که از نخاع بیرون می‌آیند به یکدیگر پیوند خورده و تنه عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند.
عصب سیاتیک بلندترین و قطورترین عصب موجود در بدن انسان است و از پایین کمر شروع شده از باسن، پشت ران رد شده و در پشت زانو به دو شاخه تقسیم شده و این انشعابات به سمت ساق پا رفته و از آن عبور می‌کنند. از همین رو در مسیر عصب آسیب دیده و نقاط حساس بیمار احساساتی چون درد ، سوزن سوزن شدن و بی حسی را تجربه می‌کند.
یک دیسک ضعیف بیشتر بواسطه حوادثی چون پاره شدن در اثر فعالیت یا کارهای روزمره، بلند کردن اجسام سنگین، حوادث در رویدادهای ورزشی، تصادفات رانندگی یا زمین خوردن پدید می‌آید.
تشخیص پارگی دیسک به چه نحوی قابل انجام است؟
در کل پزشکان ارتوپد پارگی دیسک کمر ناشی از درد سیاتیکیرا بر اساس علائم تشخیص می‌دهند. درد سیاتیکی با تحت فشار قرار دادن اعصاب مجاور دیسک‌ها نواحی مختلف باسن، ساق و پا را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
پزشک متخصص شرح حال بیمار را معاینه کرده و برای تائید تشخیص خود از روش‌های کمک تشخیصی مانند عکس ساده ستون فقرات، سی تی اسکن مهره‌ها و ام آر ای مهره‌های کمری و در مواردی نوار عصب و عضله بهره خواهد برد.
با این حال، در بسیاری از موارد، یک معاینه فیزیکی کامل و پاسخ به سوالات دقیق در خصوص علائم و سوابق پزشکی برای تشخیص قابل اطمینان کافی است. در میانسالی، دیسک‌ها معمولاً در نتایج MRI غیرطبیعی به نظر می‌ر‌سند، هرچند درد یا مشکلات دیگری پدید نمی‌آورند.
ترمیم پارگی دیسک کمر و درمان آن چگونه انجام میشود؟
کمردرد و درد سیاتیکی ناشی از دیسک به طور معمول نیازی به درمان ویژه ندارد و به خودی خود در عرض چند هفته بهبود می‌یابد، هرچند در برخی موارد می‌تواند بیشتر طول بکشد.
برای ترمیم پارگی دیسک کمر ابتدا باید علت بروز پارگی و سپس شدت ان مشخص گردد، سپس باتوجه به شدت و عامل بروز پارگی متخصص نسبت به درمان و ترمیم پارگی اقدام می‌نماید.
برای تسکین درد دیسک جدید یا شعله ور شدن بیماری پیشین، دستورالعمل‌های درمانی فعلی ابتدا بکارگیری مراحل خود مراقبتی برای تسکین علائم و انتظار برای بهبود کمردرد را توصیه می‌کنند. مراقبت‌های حمایتی استاندارد “غیرتهاجمی” شامل موارد زیر است:
-
استراحت
در وهله اول ضروری است از انجام اقداماتی که منجر به بروز درد و پارگی دیسکشده اجتناب کرده و برای مدتی استراحت نماییم. در واقع ضروری به مدت 48 ساعت استراحت کنیم تا فاز درد حاد برطرف گردد.
-
گرما
و سرما درمانی
استفاده از بسته‌های سرد در ناحیه دردناک هنگامی که بیمار برای نخستین بار احساس درد می‌کند، می‌تواند به بی حسی اعصاب و کاهش ناراحتی وی کمک کند. پدهای گرم کننده و حمام گرم در ادامه می‌تواند گرفتگی و اسپاسم عضلانی کمر را کاهش دهد و به حرکات آزادانه فرد کمک کند.
-
مسکن‌ها
مسکن‌های بدون نسخه (OTC) می‌توانند به کاهش درد و التهاب ناشی از پارگی دیسک کمر بیمار کمک کنند. این مسکن‌ها احتمالاً شامل موارد زیر باشد:
-
داروهای ضدالتهابی فاقد استروئید از جمله ایبوپروفن و ناپروکسن
-
استامینوفن (تیلنول)
در خصوص مسکن‌های ضدالتهابی غیر استروئیدی بهتر است دوز توصیه شده را مصرف کنید، چرا که مصرف بیش از دوز معمول یا مصرف طولانی مدت دارو، قادر به ایجاد آسیب دیدگی در معده و خونریزی آن خواهد شد.
در صورت عدم اثربخشی مسکن‌های بدون نسخه و سایر داروهای خانگی پزشک ممکن است داروهای شل کننده عضلات از جمله متوکاربامول و باکلوفن را تجویز کند.
بعضی از مواقع که کنترل درد با داروهای فوق الذکر موفقیت آمیز نبوده پزشک از داروهایی که روی سیستم عصبی مرکزی بیمار اثر می‌گذارند چون پرگابالین و گاباپنتین نیز استفاده می‌کند.
-
تحرک
استراحت طولانی مدت در رختخواب برای کمردرد ناشی از پارگی دیسک توصیه نمی‌شود، اگرچه چند ساعت استراحت گاهی خوب است. در غیر این صورت، بهتر است در طول روز برای مدت زمان کوتاهی قدم بزنید و تا آنجا که ممکن است باوجود درد کم به فعالیت‌های عادی روزانه پایبند باشید.
-
ورزش
پارگی دیسک کمر و درمان آن گاهی با ورزش انجام میشود. با کاهش درد، انجام برخی حرکات ورزشی و کششی ملایم قادر است فرد را به فعالیت‌های عادی از جمله کار بازگرداند. با این وجود حتماً با پزشک خود مشورت کرده یا به فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا تمرینات و حرکاتی کشش‌های ایمن و مناسب کمردرد را به شما نشان دهد.
پس از انجام اقدامات اولیه حمایتی اگر فرد نسبت به درمان پاسخ مناسبی نداد ضروری است اقدامات دیگری از جمله تزریقات درون نخاعی و یا استفاده از کفش و کمربند طبی انجام شود.
-
تزریق اوزون و کورتون
تزریق اوزون و کورتون به داخل دیسک آسیب دیده تا حد بسیار زیادی به کاهش درد و التهاب کمک کرده و پارگی دیسک کمر فرد توانسته بدین ترتیب فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد.
-
کمربند و کفی و کفش طبی
در آن دسته از افرادی که پارگی دیسک را تجربه می‌کنند و درد و التهاب ناشی از پارگی دیسک آنها را از امور روزمره خود باز داشته استفاده از کمربند و کفی و کفش طبی برای کمک به بهبود ساختار طبق ساختار فیزیکی فعلی بیمار توصیه میشود.
-
جراحی
در صورتی که درد و ناراحتی بیمار به مدت سه ماه یا بیشتر ادامه یابد، مزمن تلقی میشود و ممکن است نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد. در این مرحله پزشک جراحی را پیشنهاد می‌کند.
تزریق استروئیدهای ضدالتهابی در مجاورت محل عصب ملتهب و یا پارگی دیسک کمر می‌تواند منجر به تاخیر انجام جراحی شود، هر چند این روش راه حل درمانی طولانی مدتی برای افرادی که مشکلشان شدید است، محسوب نخواهد شد.
تزریق می‌تواند تا چند ماه تسکین دهنده باشد، اما پس از مدتی تاثیر آن از بین می‌رود و از سوی دیگر برای تعداد تزریق‌هایی که می‌توانید با خیال راحت در یک سال معین انجام دهید محدودیت وجود دارد.
در کل روش‌های جراحی پارگی دیسک کمر به دو شیوه کم تهاجم و تهاجمی تقسیم بندی میشود.
-
لامینکتومی: در این نوع از جراحی دیسک کمر در گام نخست کانال نخاعی پوشانده شده با استخوان‌های لامینا را باز می‌کنند.
برای همین منظور بخشی از لامینا و لیگامان فلاوم برداشته میشود تا دسترسی به ریشه عصبی آسان شود. سپس ریشه عصبی کنار زده شده و از پشت آن دیسک را خارج می‌کنند. بدون میکروسکوپ انجام می‌شد.
-
میکرودیسککتومی: روش دیگر برای ترمیم پارگی دیسک کمر میکرودیسککتومی است. این شیوه بسیار شبیه به روش لامینکتومی است با این تفاوت که جراح شکاف کمتری ایجاد کرده و مقدار بسیار کمتری از استخوان لامینا را بر می‌دارد. در این شیوه جراحی برای دسترسی بهتر به ریشه عصبی و دیسک از میکروسکوپ کمک می‌گیرند.
با این وسیله هم ریشه عصبی چندین برابر بزرگ‌تر دیده میشود و هم به دلیل نور میکروسکوپ شناسایی بافت‌های مختلف ساده‌تر انجام میشود.
-
دیسککتومی: شایع‌ترین عمل جراحی دیسککتومی نام دارد. تکنیک‌های جراحی متفاوت هستند با این حال در دیسککتومی برای برداشتن فشار مضاعف از روی ریشه‌های عصب نخاعی بخشی از دیسک پاره را برمی‌دارند.
در بسیاری از موارد، دیسککتومی را می‌توان به عنوان یک رویکرد جرایی سرپایی انجام داد. احتمال پارگی مجدد دیسک و یا آسیب دیسک جدید وجود دارد.
-
جراحی آندوسکوپی: در این شیوه جراحی برای پارگی دیسک کمر از آندوسکوپی استفاده میشود. در این شیوه هیچ اقدامی روی کانال نخاعی صورت نمی‌گیرد، بلکه از طریق سوراخ‌های بین مهره‌ای ابتدا یک سوزن را وارد دیسک کرده و سپس لوله‌ای با قطر به تدریج افزاینده را به داخل فضای دیسک می‌فرستند.
در مرحله بعد یک لوله باریک با سری لنز بنام آندوسکوپ را وارد فضای دیسک کرده و دیسک را خارج می‌کنند. احتمال بروز چسبندگی در مهره‌های ستون فقرات در این شیوه جراحی بسیار کم بوده و نیازی به دستکاری کانال نخاعی نخواهد بود.
-
جراحی با لیزر: این روش جراحی پارگي ديسك كمر برای پارگی کامل مناسب نیست. در این روش اشعه لیزر از طریق یک سوزن و با کمک فیبر نوری وارد فضای دیسک میشود.
با ورود اشعه لیزر، مرکز دیسک سوزانده شده و یک حفره میکروسکوپی داخل دیسک ایجاد میشود و فشار داخل دیسک کم می‌گردد. سپس با ایجاد یک فشار منفی تلاش میشود با داخل کشیدن هسته دیسک و فاصله گیری از ریشه عصبی، درد بیمار بهبود یابد.
پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی
از مشکلات عمده‌ای که بسیاری از افراد در رنج‌های سنی مختلف بدان گرفتار می‌شوند پارگی دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی است که نیازمند درمان فوری توسط یک متخصص ارتوپدی باتجربه و یا متخصص دیسک کمر می‌باشد.
و کلام آخر
پارگی دیسک کمر با روش‌های مختلفی قابل درمان است و باید جدی تلقی شود. بسته به شدت آسیب دیدگی ممکن است پزشک درمان‌های نگهدارنده از جمله دارودرمانی، فیزیوتراپی و یا استفاده از کمربند و کفش طبی را پیشنهاد کند. در صورت عدم بهبود وضعیت با این روش‌ها پزشک تزرق گاز اوزون و کورتون و در نهایت جراحی را پیشنهاد خواهد داد.
اتخاذ هر روش درمانی طبق صلاحدید پزشک متخصص ارتوپد و بسته به شدت آسیب خواهد بود تا از بروز عوارض ناگواری از جمله آسیب پایدار به عصب، عدم کنترل در درفع ادرار، مدفوع، اختلال در راه رفتن و غیره جلوگیری شود.
