درد دنبالچه

درد دنبالچه به هرگونه ناراحتی در انتهای ستون فقرات گفته می‌شود که شامل درد باسن و اندام تناسلی خواهد شد. در کل درد در دنبالچه آنقدرها جدی نیست، با این حال در مواقع نادر می‌تواند نشان تومور باشد. درد در این ناحیه ممکن است در اثر آسیب و ضربه مستقیم به دنبالچه، زایمان طبیعی، آرتریت و یا علت معمولی چون نشستن طولانی مدت روی سطحی سفت بروز کند.

در صورت همراهی درد دنبالچه با کاهش حس و تحرک پاها و ران‌های خود، مشکل در حرکات روده، درد در طی رابطه جنسی و یا ناتوانی یا مشکل در نغوض فوراً به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید. مرکز فوق تخصصی ما با دارا بودن کادری از متخصصین ارتوپدی مجرب، تجهیزات تشخیصی و درمانی به روز در رتبه نخست درمان مشکلات سیستم حرکتی-عضلانی است و در این مسئله بسیار معتبر است.

درد دنبالچه

استخوان دنبالچه که در انتهای ستون فقرات قرار دارد، از نظر پزشکی به عنوان دنبالچه شناخته می‌شود. درد استخوان دنبالچه به طور معمول به صورت یک دردی موضعی حس می‌شود و معمولاً با نشستن فرد یا بروز هر نوع فعالیتی که به پایین ستون فقرات فشار می‌آورد ممکن است تشدید شود.

این بیماری در زنان شایع‌تر از مردان بوده و به طور معمول بواسطه وارد آمدن ضربه مستقیم به دنبالچه یا نواحی اطراف آن، از جمله زمین خوردن به پشت یا زایمان طبیعی ایجاد می‌شود. در موارد نادرتر، ممکن است عللی چون عفونت یا تومور نیز  باعث درد دنبالچه شود.

دنبالچه از آرایش مثلثی شکلی از استخوان‌ها تشکیل شده که قسمت پایینی ستون فقرات را در زیر استخوان خاجی ایجاد می‌کند. این نشان دهنده یک دم وستیژیال است و اصطلاحاً استخوان دنبالچه نامیده می‌شود.

بسته به رشد فرد، استخوان دنبالچه احتمالاً شامل سه تا پنج استخوان مختلف است که توسط مفاصل بهم پیوسته یا نیمه جوش خورده و یا رباط‌های دیسک مانند به هم متصل شده‌اند. در حالی که تصور بر آن است که استخوان‌های دنبالچه همواره بهم متصل می‌باشند، حال آنکه طبق برآوردهای صورت گرفته دنبالچه یک استخوان منسجم نیست، با این حال حرکات بسیار محدودی بین استخوان‌ها وجود دارد که توسط مفاصل و رباط‌های فیبری امکانپذیر است.

دنبالچه از طریق مفصل ساکروکوسیژئال به استخوان خاجی متصل شده و به طور معمول حرکت محدودی بین دنبالچه و استخوان خاجی وجود دارد. دنبالچه معمولاً با حرکت لگن، باسن و پاها اندکی به جلو یا عقب حرکت می‌کند. با نشستن و ایستادن فرد استخوان‌های تشکیل دهنده لگن (از جمله دنبالچه) برای حمایت و تعادل بهتر بدن اندکی به بیرون و داخل می‌چرخند.

عملکرد دنبالچه

اگرچه استخوان دنبالچه در بدن انسان زائد محسوب می‌شود، با این حال در لگن کاربرد دارد. دنبالچه یکی از سه نقطه اتکاء فرد در حالت نشسته محسوب می‌شود. وزن بدن بین قسمت‌های پایینی دو استخوان لگن (یا ایسکیم) و استخوان دنبالچه توزیع می‌شود و منجر به ایجاد تعادل و ثبات فرد حین نشستن می‌شود.

استخوان دنبالچه محل تلاقی و اتصال بسیاری از ماهیچه‌های کف لگن است. این ماهیچه‌ها به حمایت از مقعد و کمک به اجابت مزاج، حمایت از واژن و مساعدت در راه رفتن، دویدن و حرکت دادن پاها کمک می‌کنند.

علائم درد دنبالچه

درد استخوان دنبالچه معمولاً با علائم دیگری همراه است که گاهی می‌تواند نحوه بروز درد را نشان دهد. درد دنبالچه احتمالاً با یک از علائمی که در ادامه آمده یا چند مورد از این علائم مشخص می‌شود:

• درد و حساسیت موضعی: درد دنبالچه به طور معمول محدود به استخوان دنبالچه است و احتمال انتشار آن از لگن یا اندام تحتانی وجود ندارد. درد دنبالچه معمولاً به عنوان دردی آزاردهنده توصیف می‌شود و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. ممکن است سفتی یا ناراحتی عمومی در اطراف استخوان دنبالچه ثابت باشد و یا درد با حرکت یا فشار پدیدار شده و دوباره ناپدید شود.
• افزایش درد با نشستن: به طور کلی هنگامی که وزن بر روی استخوان دنبالچه قرار می‌گیرد، درد دنبالچه شدیدتر خواهد شد، درست مثل زمانی که فرد در حالت نشسته به عقب خم می‌شود. به همین ترتیب، نشستن روی یک سطح سخت و سفت فاقد تشکچه (همچون نیمکت چوبی یا صندلی‌های تاشو فلزی) یا حتی تکیه به دیوار باعث وارد آمدن فشار بیشتر روی استخوان دنبالچه شده و منجر به تشدید درد شود.
• تشدید درد در جابجایی از حالت نشسته به ایستاده: حین جابجایی از حالت نشسته به ایستاده یا بالعکس، چرخش استخوان‌های لگن (و حرکات ماهیچه‌ کمک کننده به این چرخش) ممکن است دردناک باشد. احتمال دارد ایستادن یا نشستن دشوار باشد، لازم است شخص به چیزی تکیه دهد تا ثبات بیشتری ایجاد کند.
• افزایش احتمالی درد با حرکت روده یا برقراری رابطه جنسی: برخی بیماران به دلیل نزدیک بودن دنبالچه به مقعد و اندام تناسلی، در حین برقراری رابطه جنسی یا اجابت مزاج، احتمال دارد درد شدیدی را تجربه ‌کنند.

علل اصلی در بروز درد دنبالچه چه مواردی است؟

شایع‌ترین علت درد دنبالچه وارد آمدن ضربه مستقیم به استخوان دنبالچه است و معمولاً به التهاب اطراف دنبالچه منتهی شده و قادر است درد و ناراحتی بوجود آورد.

درد استخوان دنبالچه به طور معمول ناشی از مسائل آناتومیکی زیر است:

• تحرک بیش از حد: یا حرکت زیاد استخود دنبالچه باعث اعمال فشار بیشتر روی مفصل مابین استخوان خاجی و دنبالچه و روی خود دنبالچه می‌شود. از سوی دیگر تحرک بیش از حد فرد با کشیدگی ماهیچه‌های لگن متصل به استخوان دنبالچه باعث ایجاد درد دنبالچه و لگن می‌گردد.
• تحرک محدود استخوان دنبالچه: محدودیت حرکتی استخوان دنبالچه در نشستن می‌تواند به بیرون زدگی استخوان دنبالچه و وارد آمدن فشار حداکثری روی استخوان‌ها و مفصل ساکروکوسیژئال منتهی ‌شود. به علاوه این حرکات محدود ممکن است منجر به کشیدگی عضلات کف لگن شده و بر ناراحتی فرد می‌افزاید.
• دررفتگی: در موارد نادر، احتمال آن وجود دارد که قسمتی از مفصل ساکروکوسیژئال در قسمت جلو یا عقب استخوان دنبالچه دچار دررفتگی شده و باعث ایجاد درد در آن شود.

این فاکتورها احتمالاً در اثر آسیب به دنبالچه و یا احتمالاً به عنوان درد دنبالچه ایدیوپاتیک (فاقد هر نوع علت مشخص) بروز کند.

دلایل احتمالی:

• ترومای موضعی: آسیب مستقیم به دنبالچه احتمالاً شایع‌ترین علت درد دنبالچه است. زمین خوردن به روی استخوان دنبالچه قادر به ایجاد التهاب در رباط‌ها بوده و می‌‌تواند منجر به آسیب دنبالچه یا اتصال دنبالچه به استخوان خاجی شود. ترومای دنبالچه معمولاً می‌تواند به کبودی استخوان منتهی ‌شود، با این حال احتمال بروز شکستگی یا دررفتگی جلو یا عقب دنبالچه نیز وجود دارد.
• فشار مکرر: فعالیت‌هایی که فشار طولانی مدت به دنبالچه می‌آورند از جمله اسب سواری و نشستن طولانی مدت بر سطوح زبر و خشن، احتمالاً آغازگر درد در دنبالچه باشند. این نوع درد استخوان دنبالچه معمولاً دائمی نیست، با این حال در صورت عدم کنترل التهاب و علائم، احتمال مزمن شدن وجود داشته و ممکن است در درازمدت منجر به تغییر حرکت مفصل ساکروکوسیژئال شود.
• زایمان: در طی زایمان از آنجا که نوازد ممکن است با عبور سر خود از بالای دنبالچه و به آن فشار بیاورد ممکن است در طی این فرایند ساختارهای دنبالچه  که شامل دیسک، رباط‌ها و استخوان‌ها می‌شود دچار آسیب دیدگی گردد. این مسئله متداول نیست، اما فشار فوق می‌تواند باعث شکستگی در دنبالچه شود.
• تومور یا عفونت: بسیار نادر است که درد دنبالچه به تومور یا عفونت موجود در نواحی اطراف دنبالچه بروز کند و بدلیل فشار وارد کردن آنها به دنبالچه بوجود آید.
• درد ارجاعی دنبالچه: در موارد نادر، درد دنبالچه درد ارجاعی ناشی از دیسک کمر یا دیسک کمر دژنراتیو از نواحی دیگر ستون فقرات یا لگن است.

رویکردهای تشخیص درد در دنبالچه

نخستین هدف از تشخیص علت درد دنبالچه رد احتمال وجود سایر بیماری‌ها از جمله سرطان است. احتمال وجود سرطان بسیار نادر است، با این حال باید با بررسی دقیق این احتمال رد شود. روش‌های تشخیص شامل انجام آزمایشاتی چون اشعه ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن و کولونوسکوپی خواهد بود. برای تعیین روش درمانی مناسب این درد، تشخیص منشاء اصلی درد استخوان دنبالچه – با منشاء کمر یا سایر نواحی غیرمرتبط با دنبالچه- مهم است، چرا که در چنین شرایطی به رویکردهای درمانی متفاوتی نیاز است.

روش‌های درمانی برای درد دنبالچه شامل چه مواردی است؟

یکی از ابتدایی‌ترین رویکردهای درمانی برای کاهش درد استخوان دنبالچه و التهاب احتمالی تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خواهد بود.

قرار دادن پک یخ چندبار در طول روز در روزهای نخست آسیب منجر به کاهش التهاب ناشی از آسیب شده و درد را تسکین می‌دهد. قرار دادن کیسه آب گرم در انتهای ستون فقرات در روزهای نخست درد با رفع تنش می‌تواند به کاهش درد کمک کند.

تغییر فعالیت‌های روزانه قادر است فشار تجمعی تحمیل شده روی استخوان دنبالچه را برداشته و درد را کاهش دهد. این اصلاحات احتمالاً شامل استفاده از میزهای ایستاده برای اجتناب از نشستن طولانی مدت، کاربرد بالش مخصوص دنبالچه برای کاهش وزن تحمیلی روی دنبالچه یا تنظیم وضعیت بدن برای کاهش وزن تحمیل شده به این استخوان حین نشستن باشد.

• بالشت حمایتی

احتمالاً استفاده از بالش‌های مخصوص دنبالچه که فشار ناشی از نشستن را از روی استخوان دنبالچه بر می‌دارد، توصیه شود. بالش‌های مخصوص تسکین درد دنبالچه بالشتک‌هایی به شکل U یا V یا حفره دار هستند که استخوان دنبالچه روی آنها قرار می‌گیرد.

• تغییر رژیم غذایی

چنانچه درد استخوان دنبالچه ناشی از حرکات روده یا یبوست باشد یا بواسطه این موارد درد بدتر شود، افزایش مصرف فیبر و آب و نرم کننده‌های مدفوع توصیه خواهد شد.

• تزریق اوزون و کورتون

طبق تحقیقات صورت گرفته تزریق اوزون و کورتون در نواحی اطراف دنبالچه تا حد بسیار زیادی در تسکین درد و کاهش التهاب نقش دارد.

• انسداد عصب

تزریق بی حسی موضعی به اعصابی که دنبالچه را تامین می‌کنند به کاهش علائم درد ناشی از آنها کمک می‌کند. همانطور که در مورد تزریق استروئید، اثر ممکن است فقط چند هفته یا چند ماه طول بکشد. اما برخلاف تزریق استروئید، تزریق مکرر بی حسی موضعی بی خطر است.

• جراحی

برای درد مداوم دنبالچه که با درمان غیرجراحی و/یا اصلاح فعالیت تسکین نمی‌یابد، برداشتن تمام یا بخشی از دنبالچه (جراحی کوکسیگکتومی) آخرین رویکرد درمانی محسوب می‌شود. این رویکرد درمانی صرفاً برای تعداد محدودی از بیماران که با سایر روش‌های درمانی بهبود نیافته‌اند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

و کلام آخر

چنانچه درد در دنبالچه‌ را تجربه می‌کنید که با گذشت مدت زمان طولانی و درمان‌های خانگی و بهبود و اصلاح حرکات بهتر نشده، بهتر است در اسرع وقت به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه نمایید. عوارض درد دنبالچه به بیماری، اختلال یا وضعیت زمینه‌ای بستگی دارد.

با وجود عدم جدی بودن درد در استخوان دنبالچه، عدم درمان به موقع آن با عوارض ناگواری از جمله بی اختیاری روده، اختلال در عملکرد جنسی، بی حسی و ناتوانی در حرکت اندام تحتانی، بی اختیاری ادرار و در نهایت از دست دادن عملکردی شود که قابل بازیابی نیست. مرکز فوق تخصصی ارتوپدی ما با انجام معاینه فیزیکی و بررسی دقیق بیماری‌های زمینه‌ای بوسیله ابزارهای تشخیصی خود ابتدا اقدام به تشخیص دقیق علل درد نموده و سپس برای درمان تلاش می‌کند.

برای اطمینان از تشخیص صحیح نیز می‌توانید به کلینیک تخصصی ما مراجعه کرده و تحت نظر متخصصانی حاذق معاینه و درمان شوید. برای گرفتن نوبت از شماره تلفن‌های موجود در بخش تماس با ما استفاده کنید.

مجموعه ارتوپدی ما با بهره مندی از به روزترین تجهیزات پزشکی و متخصصین ارتوپدی متبحر برای درمان انواع بیماری های ارتوپدی در خدمت شما عزیزان است.